Page 70 - 15_6_Sinif_TK_Turkce.indb

2. Bölüm Cümlede Anlam
6TURTK-047

3.Cümleden Çıkarılabilecek Yargılar İbrahim, Kozan’da yapılan ilkokullar arası masa tenisi turnuva-
Bir cümlenin ifade ettiklerinden yola çıkarak ulaştığımız anlam- sında bu sene de birinci olmayı başardı.”
lara “cümleden çıkarılabilecek yargılar” denir. Bir cümlenin ifa- Bu cümleden, cümlenin anlamıyla ilgili olmayan şu yargılara
de ettiği duygu ve düşünceyle bağdaşmayan, farklı bir duygu ulaşmak mümkün değildir:
veya düşünceyi ifade eden yargılar, o cümlenin anlamıyla ilgili • İbrahim, masa tenisi turnuvasına sadece iki kez katılmıştır.
değildir. Böyle yargılara da “cümleden çıkarılamayacak yargı- • İbrahim’i masa tenisinde hiçbir maçını kaybetmemiştir.
lar” denir. MEB tarafından yapılan sınavlarda bu konuda çıkan • Kozan’da sadece ilkokul öğrencilerine yönelik turnuva
sorularda “kesinlikle ulaşılır, kesin olarak söylenebilir” vb. şek- düzenlenmektedir.
linde soru kalıpları kullanılmaktadır. 4. Doğrudan ve Dolaylı Anlatım
Başkasına ait bir sözün, hiç değiştirilmeden aktarılmasına doğ-
Örnekler: rudan anlatım; az ya da çok değiştirilerek aktarılmasına dolaylı
Örnekler:
• İbrahim, Kozan’da yapılan ilkokullar arası masa tenisi tur- anlatım denir.
Örnekler:
nuvasında bu sene de birinci olmayı başardı. Örnekler:
Bu cümleden, cümlenin anlamıyla ilgili olan şu yargılara ulaş- • Akın, “Doğu Karadeniz gezisine ben de katılacağım.”
mak mümkündür: dedi.
• İbrahim ilkokula gitmektedir. Yukarıdaki cümle doğrudan anlatıma örnektir çünkü Akın’ın
• İbrahim, masa tenisi turnuvasına en az iki kez katılmıştır. cümlesi, hiçbir değişikliğe uğramadan aktarılmıştır.
• İbrahim, masa tenisi turnuvasında daha önce de birinci • Akın, Doğu Karadeniz gezisine katılacağının söyledi.
olmuştur. Bu cümle ise dolaylı anlatıma örnektir çünkü Akın’ın sözü ol-
duğu gibi değil, biraz değiştirilerek aktarılmıştır.
• Ustam, “En verimli yağmur alın teridir.” diyor. (Doğrudan
anlatım)
• Ustam, en verimli yağmurun alın teri olduğunu belirtiyor.
(Dolaylı anlatım)
Etkinlik-3
Aşağıdaki cümlelerde doğrudan anlatım mı, dolaylı anlatım mı yapıldığını ilgili sütuna işaretleyiniz.

Cümleler Doğrudan Dolaylı

1. Abim, tatilde Erdemli’nin Tömük kasabasına gidebileceğimizi söyledi.

2. Akşam yemeğinde neden makarna yok, diye anneme söyleniyordu küçük kardeşim.

3. Usta, çamaşır makinesinin kasnağının bozulduğunu söyledi.

4. Birkaç saat içinde Anamur’a ulaşırım, dedi.

5. Dedem “İnsan, insanın misafiridir; sözünde dinlenir, gönlünde demlenir.” derdi.

6. Öğretmenimiz, Türkçe yazılısının perşembe günü yapılacağını söylemiş.

7. Havalar ısınınca pikniğe gideriz, demiş.

8. Arkadaşım, kampa gelmekten vazgeçtiğini söyledi.

9. Öğrenciler dersin boş olduğunu duyunca hep bir ağızdan “Yaşasın!” dediler.

68